Ο νεαρός σκηνοθέτης καταπιάνεται με το έργο του Ιονέσκο σε μια εποχή που διαρκώς αλλάζει
Συνέντευξη:στην Κική Μουστακίδου
Τα θεατρικά κείμενα του Ιονέσκο είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στον καλλιτεχνικό κύκλο της πόλης, ίσως γιατί, όπως αναφέρει ο Δημήτρης, «έχουν το βάθος και τη δυνατότητα να εκφραστείς σκηνοθετικά και υποκριτικά με πάρα πολλούς τρόπους». Ωστόσο, το έργο «Μακμπέττ» δεν είναι το πρώτο που σου έρχεται στο μυαλό όταν ακούς το όνομα του ιδρυτή του θεάτρου του παραλόγου.
Γραμμένο το 1972, κατά τη διάρκεια της πιο ώριμης περιόδου του συγγραφέα, το «Μακμπέττ» είναι μια ανατρεπτική ματιά πάνω στο κλασικό έργο «Μάκβεθ» του Σαίξπηρ. Με αυτό το πολυεπίπεδο κείμενο αποφάσισε να «αναμετρηθεί» το πολιτιστικό σωματείο «Δυιόσκουρος Φοίνιξ», δημιουργώντας μία ατμοσφαιρική παράσταση με υποβλητικό, σκοτεινό περιτύλιγμα.
Έπειτα από έναν επιτυχημένο κύκλο παρουσίασης στο θέατρο «Σοφούλη», το έργο πρόκειται να φιλοξενηθεί στο θέατρο «Αυλαία» (27 και 28 Μαρτίου, 3 και 4 Απριλίου). Ο σκηνοθέτης, Δημήτρης Χατζηθεοδοσίου, μας εισάγει στο σύμπαν του δικού του «Μακμπέττ» μέσα από μια κουβέντα για την εξουσία, την ανθρώπινη διάστασή της και το αλληγορικό τοπίο που ο ίδιος κατασκευάζει, με σκοπό να εικονοποιήσει επί σκηνής την εποχή που ζούμε.
Ο Ιονέσκο στο έργο του Μακμπέττ μετατρέπει τους σαιξπηρικούς ήρωες του Μάκβεθ σε πρόσωπα του θεάτρου του παραλόγου;
Περίπου αυτό. Ο Ιονέσκο πήρε το έργο του Σαίξπηρ και υπό το πρίσμα του Γιαν Κοτ, ενός Πολωνού θεωρητικού που έλεγε ότι όλα τα έργα του Σαίξπηρ μπορείς να τα διαβάσεις με βάση την επικαιρότητα, επανέγραψε το έργο το 1972 με σκοπό να κάνει μια σκιαγράφηση, μια αλληγορία για τον Ψυχρό Πόλεμο. Το έργο είναι εξόχως πολιτικό. Τα ψυχολογικά πρίσματα του Σαίξπηρ, ο Ιονέσκο τα έχει μετατρέψει περισσότερο σε πολιτικά χωρίς όμως να έχει απωλέσει το σαιξπηρικό στοιχείο, απλώς μπαινοβγαίνει σε αυτό. Εγώ διάβασα το έργο, κατάλαβα ότι είναι αλληγορικό και επανακωδικοποίησα την αλληγορία ώστε, αντί να αφορά τον Ψυχρό Πόλεμο, να αφορά τα σύγχρονα γεωπολιτικά γεγονότα, τόσο τα ελληνικά όσο και τα παγκόσμια.
Επομένως πώς προσέγγισες σκηνοθετικά το έργο;
Με μία μέθοδο που έχουμε καταλήξει να ονομάζουμε μαγικό ρεαλισμό. Έχει στηθεί ένας αλληγορικός κόσμος με επικά στοιχεία, όπου μέσα οι ήρωες αντιδρούν ρεαλιστικά σε έναν κόσμο που – όμως – είναι μαγικός. Και έτσι μπαίνει το στοιχείο του παραλόγου μέσα, οι ήρωες όμως αντιδρούν φυσιολογικά ως προς αυτό. Δηλαδή, είναι φυσιολογικό ότι κάποια πράγματα είναι εντελώς παράλογα για την κοινή λογική.
Η υπόθεση αφορά ένα παιχνίδι εναλλαγής της εξουσίας;
Ναι, χωρίς αυτό όμως να αναιρεί τα ανθρώπινα εναύσματα. Δείχνει πώς ένας άνθρωπος λειτουργεί σε διάφορες θέσεις εξουσίας και πώς μπορεί να διαφθαρεί από τη δύναμη που αποκτά, τη φιλοδοξία, σχολιάζουμε επίσης πολύ τις σχέσεις των γυναικών και των αντρών και είναι ένα μοτίβο στην παράσταση και το θέμα της πίστης: το πώς αυτό επηρεάζει την κοινωνική συνοχή και πώς κανείς την έχει ανάγκη για να μπορέσει να βρίσκεται σε κατάσταση «κοινωνίας» με την αριστοτελική έννοια.
Γιατί πιστεύεις ότι ο άνθρωπος δεν παύει ποτέ να διψά για εξουσία;
Η εξουσία είναι ένα μέσο πολλές φορές και όχι αυτοσκοπός. Συχνά κανείς θέλει να έχει δύναμη για να μπορεί να έχει τα απλά πράγματα: μια γυναίκα, ένα σπίτι, ένα παιδί, την κοινωνική συνοχή, την ασφάλεια ότι είναι καλά, φίλους. Όπως λέει στην παράσταση ο Μακμπέτ: «πιείτε, φίλοι μου! Σας έχω ανάγκη όπως το φυτό έχει ανάγκη το νερό και ο άνθρωπος το κρασί». Άρα, λοιπόν, από ανθρώπινης πλευράς η εξουσία είναι ένας τρόπος να καλύψεις συναισθηματικά κενά που προκύπτουν από την έλλειψη επικοινωνίας και κοινωνίας. Στο έργο δεν κολλάμε μόνο στο κομμάτι του πώς εναλλάσσεται η εξουσία, αλλά στην ανθρώπινη διάσταση αυτού του πράγματος.
Για ποιο λόγο αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτό το κείμενο αυτή την περίοδο; Είναι μια δήλωση;
Η διαδικασία επιλογής έργου θεωρώ ότι για έναν σκηνοθέτη είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της δουλειάς του, αν όχι το μισό. Σαν καλλιτέχνης, ασχολούμαι με την τέχνη όχι μόνο γιατί έχω αναζητήσεις επί της φόρμας αλλά γιατί έχω την ανάγκη να δηλώσω και να πω κάποια πράγματα. Όντως, το έργο διαλέχτηκε γιατί ήθελα να σχολιάσω αυτό το μηχανισμό που λαμβάνει χώρα στις μέρες μας σε γεωπολιτικό επίπεδο, τις έντονες εναλλαγές στην ΕΕ, την Αμερική, την Κίνα, στη Μέση Ανατολή, στην Ελλάδα. Ήθελα να το εικονοποιήσω αυτό το πράγμα από μία απόσταση, χωρίς να υπάρχει η ιδεολογική πόλωση Αριστεράς, Δεξιάς, Κέντρου και γι’ αυτό το λόγο τοποθετείται σε ένα αλληγορικό τοπίο που μπορεί κανείς να δει όλες τις ακραίες εκφάνσεις της πολιτικής, της θρησκείας και της σχέσης των φύλων χωρίς όμως να πει «είμαι υπέρ αυτού ή υπέρ του άλλου».
Είναι αναρχική η ανάγνωση του Ιονέσκο πάνω στο κείμενο του Σαίξπηρ; Το είχες αυτό στο μυαλό σου όταν σκηνοθετούσες το έργο;
Θα μπορούσε κανείς να το πει γιατί ο Ιονέσκο, ειδικά την περίοδο που το έγραψε, ήθελε να κάνει ένα σχόλιο στα πρόσωπα. Ήθελε να πει ότι τα πρόσωπα είναι ήσσονος σημασίας για την εξέλιξη της ιστορίας. Βέβαια, προσωπικά θεωρώ ότι τα πρόσωπα έχουν σημασία και πρέπει να υπάρχουν, όχι με τρόπο απόλυτο αλλά υπάρχει ανάγκη κάποιος να βάζει το κεφάλι του στον τορβά για τους υπόλοιπους. Χρειάζεται η ανάγκη μιας συνειδητής αφέλειας, να πεις «πάμε», με πίστη. Για να μπορέσεις να συνεχίσεις, η ανθρωπότητα και οι ίδιες οι προσωπικότητες έχουν ανάγκη να προχωρούν στη ζωή τους. Θα ξημερώσει η μέρα και όσο drama queen και να είσαι, θα πρέπει να πας στη δουλειά σου, να ταΐσεις τα παιδιά σου κτλ.
Γιατί οι σκηνοθέτες και οι θεατρικές ομάδες αγαπούν τόσο πολύ τον Ιονέσκο;
Έχω την αίσθηση ότι ο Ιονέσκο πιάνει καυτά θέματα όπως είναι η επικοινωνία, η εξουσία, οι σχέσεις των ανθρώπων, η πίστη και τα εμφανίζει όλα μέσα από μία φόρμα που έχει χιούμορ, βάθος και τη δυνατότητα να εκφραστείς σκηνοθετικά και υποκριτικά με πάρα πολλούς τρόπους. Είναι δεκτικός στο να προσθέσεις τη δική σου ανάγνωση, τη δική σου καλλιτεχνική προσωπικότητα.
Το τρέιλερ έχει αίμα. Η παράσταση έχει αίμα; Σε ποια ατμόσφαιρα βυθίζεται ο θεατής;
Η παράσταση έχει υποβλητική, σκοτεινή ατμόσφαιρα, είναι μια ατμοσφαιρική παράσταση. Έχει αίμα σε κάποια σημεία αλλά δεν είναι το πρωταρχικό στοιχείο. Το πρωταρχικό στοιχείο είναι οι σχέσεις των ανθρώπων που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας και οι σχέσεις των ανθρώπων που βρίσκονται σε θέση κοινού: οι ακόλουθοι, οι στρατιώτες, ο λαός. Αυτό δίνει και ένα στοιχείο αρχαίας τραγωδίας, την αλληλεπίδραση των χαρακτήρων με κοινωνικό σύνολο. Υπάρχει μια διαδοχική εναλλαγή της αισθητικής από σκηνή σε σκηνή σε διάφορα είδη θεατρικών τεχνικών γενικά (παράλογο, μαγικός ρεαλισμός, Σαίξπηρ, performance).
Info
«Μακμπέττ» του Ιονέσκο στο θέατρο «Αυλαία» (περιοχή ΧΑΝΘ)
Δευτέρα 27 και Τρίτη 28 Μαρτίου
Δευτέρα 3 και Τρίτη 4 Απριλίου
Ώρα έναρξης: 21.00
«Σοκ, βία, συμβολική αλληγορία, αναφορικότητα και χιούμορ είναι τα στοιχεία που δια χειρίζονται οι ταλαντούχοι συντελεστές για να οπτικοποιήσουν την αόρατη ιστορία του μεγάλου παιχνιδιού πολιτικής, ιστορίας και εν τέλει ζωής, σε μια σύγχρονη παράσταση μαγικού ρεαλισμού».
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σκηνοθεσία: Δημήτριος Χατζηθεοδοσίου
Σκηνικά – Κοστούμια: Χαρά Τσουβαλά
Κατασκευή γυναικείων ενδυμάτων: Νίκος Μηνάς
Φωτογραφία: Πέτρος Καραθανάσης
Video-Trailer: Δημήτρης Βαβάτσης, Δημήτρης Ευγενίδης
ΔΙΑΝΟΜΗ:
Μακμπέττ: Νίκος Πολοζιάνης, Ντανκάν, Μακόλ: Χρήστος Ντόβας
Λαίδη Ντανκάν/ Λαίδη Μακμπέττ/ Μάγισσα Α: Εφη Σισμανίδου
Μπανκό: Μάριος Ζαρδαβάς
Ακόλουθος/Λαίδη Β/ Μάγισσα Β/ Άρρωστοι Α,Β: Ιόλη Ραγκούση, Καντόρ/Πληγωμένος στρατιώτης: Νίκος Κορεξιανός Γκλαμίς/στρατιώτης/Αξιωματικός: Δημήτρης Ελιάς Λεμονατζής/Παλιατζής/Μοναχός/Αξιωματικός/Αρχιυπηρέτης:: Γιάννης Κωνσταντινίδης
Trailer: